Combineren van mantelzorg en werk

Alle mantelzorgers die we hebben gesproken voor de website combineren hun mantelzorgtaken met hun werk. In dit thema wordt beschreven hoe ze dat ervaren, en wat hen daarbij helpt of wat het juist lastig maakt om mantelzorg en werk te combineren.

Veel mantelzorgers omschrijven het combineren van mantelzorgtaken met hun dagelijkse werk als het zoeken naar een balans tussen hun mantelzorgtaken, hun verplichtingen op het werk en ‘tijd voor jezelf.’ Het is een balans die als kwetsbaar wordt ervaren. Er hoeft volgens hen maar iets te gebeuren en de balans is weg, waardoor de situatie niet meer vol te houden is. Veel mantelzorgers geven aan dat ze vermoeid zijn, waardoor overbelasting voortdurend op de loer ligt. Daarnaast laten veel van hen weten geen idee te hebben hoe ze uit hun situatie kunnen stappen. Verschillende mantelzorgers hebben dan ook een burn-out gehad. Gelukkig is het voor sommige mantelzorgers ook afleiding op het werk te zijn; ze kunnen dan niet lastig worden gevallen en daardoor even loskomen van hun mantelzorgtaken.

Soms zijn er mantelzorgtaken die mantelzorgers onder werktijd moeten uitvoeren. Een voorbeeld is het plegen van een telefoontje om iets te regelen met de huisarts of met instanties. Meestal is dit geen probleem, maar soms wordt daar door de leidinggevende of door collega’s moeilijk over gedaan. In zo’n situatie vinden mantelzorgers het dan ook lastig om tijdens werk mantelzorgtaken uit te voeren. Het geeft hen soms een gevoel van falen. Naast dat mantelzorgers zelf telefoontjes moeten plegen, worden ze tijdens werktijd ook regelmatig gebeld door de zorgvrager, bijvoorbeeld wanneer de zorgvrager een paniekaanval heeft. Deze telefoontjes kunnen voor onrust zorgen bij de mantelzorger. Ook afspraken met zorgverleners vinden regelmatig onder werktijd plaats, ondanks het feit dat mantelzorgers proberen deze afspraken zoveel mogelijk in te plannen op momenten dat ze vrij zijn. Daarnaast komt het voor dat mantelzorgers soms ad hoc weg moeten wanneer de situatie thuis daarom vraagt. Sommige mantelzorgers voelen zich bezwaard als ze weer eens plotseling weg moeten en collega’s hun werk moeten overnemen.

Meerdere mantelzorgers geven aan dat het belangrijk is om goed te kunnen plannen en de zorg rondom de zorgvrager zo te organiseren dat jij als mantelzorger de mogelijkheid hebt om aan het werk te kunnen gaan. Het helpt ook als er iemand is die af en toe de zorg kan overnemen. Dit biedt de mantelzorger de mogelijkheid om leuke dingen te doen en ontspanning te zoeken, hetgeen voor veel mantelzorgers belangrijk is om de combinatie van mantelzorgtaken en werk vol te kunnen houden. Wel geeft men aan dat het incidenteel overdragen van mantelzorg soms lastig is, bijvoorbeeld omdat het vaak niet eenvoudig is iemand te vinden die de zorg voor de naaste kan overnemen. Soms vinden mantelzorgers het lastig als collega’s vragen hoe het met de naaste gaat terwijl ze het er op dat moment juist even niet over willen hebben. Dit laatste roept dan weer schuldgevoelens op. Positiviteit en humor helpen om het vol te houden. Daarnaast zijn er verschillende werkgerelateerde factoren die helpen om mantelzorg en werk te combineren – zie hieronder voor meer informatie daarover.

Begrip van zowel collega’s als van de leidinggevenden is voor mantelzorgers belangrijk om de mantelzorgtaken naast het werk vol te kunnen houden. Dat begrip uit zich onder andere in de ruimte die mantelzorgers krijgen om eerder weg te kunnen of later te beginnen of om mee te gaan naar afspraken met zorgverleners. Maar het kan zich ook uiten in het feit dat de werkgever informeert hoe het gaat, of tips en adviezen geeft. Plezier in je werk hebben geeft energie, en is daarmee ook een factor die het makkelijker maakt om werk en mantelzorg te combineren. Een mantelzorger benoemt dat hij in diensten werkt, waardoor hij regelmatig vrij is en dan gedurende kantooruren dingen kan regelen. Ook parttime werken of een functie waarin je zelf de tijd kan indelen helpen om mantelzorgtaken te combineren met de verplichtingen op het werk. Een mantelzorger benoemt dat zij op haar werk telefonisch niet bereikbaar is; dit geeft haar rust. Er bestaan verschillende regelingen en beleid die het combineren van mantelzorgtaken en werk makkelijker maken. Voor meer informatie hierover zie het thema Regelingen en beleid.

Hoewel men aangeeft dat het werken in diensten de mogelijkheid biedt om tijdens kantooruren dingen te regelen, vinden veel mantelzorgers die in diensten werken het toch lastig om het werk te combineren met hun mantelzorgtaken. Zo blijft het moeilijk om gedurende een dienst plotseling weg te moeten, of daarvoor een dienst te moeten ruilen. Onbegrip van de leidinggevende is daarnaast een belangrijke factor die het lastig maakt om werk en mantelzorg te combineren. Dit hangt samen met de afwezigheid van een goed mantelzorgbeleid bij een werkgever. Andere mantelzorgers benoemen dat het niet thuis kunnen werken het lastig maakt om hun mantelzorgtaken te combineren met het werk. Sommigen geven daarbij echter aan dat het ook bescherming biedt als je thuis niet aan het werk kunt. Anders zouden ze nog meer werken, bijvoorbeeld ook in de weekenden. Veel moeten reizen voor het werk is een andere factor die het combineren van werk en mantelzorg bemoeilijkt. Tot slot benoemen sommige mantelzorgers dat hun werk nooit af is en altijd doorgaat; iemand die in het onderwijs werkte geeft in dat kader aan dat het vak van leerkracht daarom lastig te combineren is met de functie van mantelzorger. Naast de hiervoor genoemde werkgerelateerde factoren, bemoeilijkt een gebrek aan steun vanuit de familie, vrienden, het sociale netwerk en de zorgverleners het combineren van werk en mantelzorg eveneens.

Voor meerderen is het belangrijk om de mantelzorgtaken te bespreken met de leidinggevende en om aan te geven wanneer het niet goed met hen gaat. Eén mantelzorger vertelt dat zij daarin niet te vragend probeert te zijn, maar ze probeert er juist duidelijkheid door te scheppen. Een andere mantelzorger heeft ervaren dat de leidinggevende mantelzorgtaken als een privéaangelegenheid zag en er daarom niets van wilde weten. Voor meer ervaringen rondom openheid en bespreekbaar maken van de mantelzorgtaken op het werk, zie het subthema Openheid en bespreekbaar maken. Naast het bespreekbaar maken van de mantelzorg, benoemen mantelzorgers dat het belangrijk is om grenzen te stellen en af en toe nee te zeggen. Dat ervaren sommige mantelzorgers als lastig, omdat ze niet zielig gevonden willen worden. Veel mantelzorgers vinden het fijn als de werkgever flexibel is en men bijvoorbeeld eerder weg kan of later kan beginnen indien nodig. Daarvoor kan het handig zijn om als mantelzorger zelf ook flexibel te zijn richting de werkgever wanneer deze daar om vraagt. Mantelzorgers geven daarnaast aan dat het belangrijk is om je werkuren bij te houden. Hiermee kan je kan laten zien dat je wel degelijk je werkuren maakt.